Bizden Haberler

Sabunun Tarihçesi: Sabun Nedir? Nasıl Üretilir? En Temel Hijyen Ürünü Hayatımıza Nasıl Girdi?

Sabunun Tarihi
Sabunun yazılı tarifleri Mezopotamya, Mısır, Antik Yunan ve Roma varyasyonları ile yaklaşık 5000 yıl önceye tarihlenmektedir. İşte karşınızda bir simyagerin 8. ve 10. yüzyıllar arasında yayınlanmış el kitabından bir metot (görünen o ki, antik “büyücüler” de vakitlerinin çoğunu demiri altına dönüştürmekle harcarken, ellerini temiz tutmaları gerekiyordu.

Bu eski çağ sabun tarifi, Mappae Clavicula diye adlandırılan ve Latinceden “Her Şeyin Küçük Bir Anahtarı” diye çevrilmiş, ilginç bir “nasıl yapılır” rehberinden geliyor. Simyagerin sabun tarifinde zeytinyağı ya da sığırın don yağına ihtiyaç duyulmakta.

Don yağı ya da domuz yağı ve kül suyu, sabun yapım malzemelerinin temelini oluşturmaktadır. Yağ, kül suyuyla, -külde bulunan bir madde oldukça zehirli olmalıdır çünkü sabuncular koruyucu bir giysiye ihtiyaç duyarlar- “sabunlaşma” (İng: “saponification”) denilen bir süreçte reaksiyona girer.

Kelime, muhtemelen proto-Almanların “gayret” anlamına gelen saipo kelimesinden ya da Latincede “iç yağı” olarak çevrilebilecek “sebum” kelimesinden veya şu an yeri bilinmeyen bir İtalyan dağı olan Sapo Dağı’ndan gelmektedir. (Hikaye o ki: Tanrıların mutfak ocaklarından damlayan yağlar ve küller bir tepeye dökülürmüş ve pislik kaplı Romalılar da burayı temizlik ihtiyaçlarını gidermek için keşfetmiştir.)

Modern sabuncular, yani en azından küçük işletmelerde zanaatını sürdürenler, hala aynı tekniği kullanmaktadır. Sabunlaşma süreci sonucunda ortaya yoğun bir bulamaç çıkar. Katılaşınca yağ, kül suyunun kostiğini (İng: “caustic”) nötralize eder. Hem bitkisel, hem de hayvansal bazlı kalıplar üreten Kanada, Vencouverlı Pep Sabun Şirketi’nden Natalie Wong şöyle diyor: “Bundan 48 saat sonra, sabununuz hazırdır!”

Sabun Yapımı:
Sabun genel olarak bitkisel ya da hayvansal yağlardan üretilir. Üretimde genellikle sıcak presleme ya da ekstraksiyon yöntemiyle elde edilen değersiz yağlar kullanılmaktadır. Sabun üretiminde kullanılan yağların başında bitkisel yağlar gelmektedir. Sabun üretiminde en çok hindistan cevizi yağı, palm çekirdeği yağı, defne yağı, zeytin yağı, ayçiçeği yağı, mısır yağı, soya fasulyesi yağı ve hayvansal iç yağ olan donyağı, domuz yağı, ya da kemiklerden elde edilen yağlar kullanılmaktadır. Üretim esnasında yukarıda bahsi geçen yağların yanı sıra bir baz olan, sodyum hidroksit (NaOH) ya da potasyum hidroksit (KOH) kullanılmaktadır. Yağlar bu bazların içinde kaynatılır ve sabunlaşma işlemi başlatılmış olur. Bu yönteme kimyada sabunlaşma tepkimesi denilir. Eskiden bazlar yerine Soda ya da Potas kullanılmaktaydı ve sabun üretimi genel itibarıyla büyük kazanlarda yapılırdı. Artan nüfus ve paralelinde talebin artmasıysa fabrikasyon üretimine geçilmiştir. Ama hâlâ günümüzde eski yöntemlerle üretim yapan küçük işletmeler bulunmaktadır. Genel itibarıyla sabun üretimi iki farklı yöntemle de yapılmaktadır. Bunlar kaynatma yöntemi ve soğuk yöntemdir.